«Qo’lda gilam to‘qish: g‘oyadan naqshgacha» — bu ibora hunarmandchilikdagi ijodiy va amaliy jarayonning to‘liq bosqichlarini ifodalaydi. Quyida bu bosqichlar tafsilotlari bilan izohlanadi:

1. G‘oya paydo bo‘lishi

Gilam to‘qishning ilk bosqichi — ilhom va g‘oya. Bu bosqichda gilam to‘qimoqchi bo‘lgan hunarmand:

• Tabiatdan, tarixdan, milliy an’analardan yoki zamonaviy san’atdan ilhom oladi,

• Gilamning maqsadini belgilaydi: devor uchun bezakmi, yerga to‘shaladimi yoki sovg‘a sifatida ishlatiladimi,

• O‘lcham va rang gammasini taxmin qiladi.

2. Naqsh dizayni (eskiz va chizma)

• Hunarmand o‘z g‘oyasini qog‘ozda yoki raqamli qurilmada eskiz tarzida chizadi,

• An’anaviy naqshlar (masalan, islimiy, geometric, floral) bilan ishlash yoki yangi dizayn yaratish mumkin,

• Naqsh simmetrik yoki markazga yo‘naltirilgan bo‘lishi mumkin.

3. Rang va material tanlash

• Gilamga ishlatiladigan iplar (jun, ipak, paxta) tanlanadi,

• Bo‘yoq usuli (tabiiy yoki sun’iy) belgilanadi,

• Har bir naqsh elementi uchun ranglar aniqlanadi va rang kartasi tayyorlanadi.

4. To‘quv dastgohini tayyorlash

• Gilam to‘qiladigan do‘na (ramka) tayyorlanadi,

• Iplar tortilib, asos (urdum) va to‘qima (arqoq) iplar joylashtiriladi.

5. Gilamni to‘qish jarayoni

• Har bir tugun qo‘lda, aniq tartibda bog‘lanadi — bu «ilmalar» deb ataladi,

• Har safar bir qat tugatilib, pichoq bilan qirqib tekislanadi,

• Bu bosqich oylar, hatto yillar davom etishi mumkin, ayniqsa katta gilamlar uchun.

6. Oxirgi pardozlash

• Gilam yechilib, silliqlanadi, chetlari tikiladi,

• Yuvish, quritish, va kerak bo‘lsa presslash ishlari bajariladi,

• Tayyor mahsulot sifat nazoratidan o‘tkaziladi.

Yakuniy natija: San’at asari darajasidagi qo‘lda to‘qilgan gilam

Bu jarayon faqat mahsulot tayyorlash emas, madaniy merosni saqlash, estetikani namoyon etish, va uzoq mehnat evaziga yaratilgan san’at asarini dunyoga taqdim etish demakdir.